فعالیت در کسب‌وکارهای خانوادگی

اشتراک‌گذاری

این سناریو را در ذهن‌تان تصور کنید: صبح شنبه است و زودتر به شرکت می‌روید تا هفته‌ی کاری را آغاز کنید. باید برای جبران کم‌ کاریِ سعید، همکار فروشنده‌تان، که اخیرا کار زیادی نکرده است، ساعات بیشتری کار کنید.

در اکثر شرکت‌ها، به سادگی می‌توانید به رئیس‌تان شکایت کنید. هر چه باشد، همکاران باید به یک اندازه سخت‌کوش باشند. پس اگر سعید وظیفه‌ی خود را انجام ندهد، رئیس‌تان باید مطلع شود. این‌طور نیست؟

اما مشکل اینجاست که شما در شرکت «نرمالی» کار نمی‌کنید، بلکه برای کسب‌وکاری خانوادگی کار می‌کنید و سعید هم پسر رئیس‌تان است. این مسئله باعث می‌شود تا همه چیز کمی پیچیده‌تر به نظر برسد، به ویژه به این دلیل که می‌دانید رئیس‌تان تمایلی به شنیدن حرف‌های منفی درباره‌ی پسرش ندارد.

پس چه می‌کنید؟ شرایط دشوار مربوط به اعضای خانواده در شرکت فامیلی را چگونه مدیریت می‌کنید؟

در این مقاله مزایا و معایبِ کار در کسب‌وکارهای خانوادگی را هم برای اعضای خانواده و هم برای افراد خارج از آن، بررسی می‌کنیم و چند استراتژی را برای ایجاد و مدیریت روابط کاری موفق در محیط کسب‌وکار خانوادگی، مورد بحث قرار می‌دهیم.

مسائل مربوط به اعضای خانواده

اگر در کسب‌وکار خانوادگی‌تان فعالیت می‌کنید، احتمالا می‌دانید که چنین محیطی می‌تواند پیچیده باشد.

به این مثال توجه کنید: تصور کنید مادرتان صاحب شرکتی است که برای آن کار می‌کنید. شما بخش تبلیغات را اداره می‌کنید و ایده‌ی منحصربه‌فرد و خلاقانه‌ای برای کمپین بازاریابی بعدی شرکت دارید.

اما وقتی این ایده را برای مادرتان مطرح می‌کنید، او علاقه‌ی چندانی نشان نمی‌دهد و به جای ذکر دلایل غیرشخصی و منطقی برای عدم موافقت با ایده‌های شما، اشتباهاتی که سال‌ها پیش، آن هم قبل از فعالیت در شرکت مرتکب شده بودید را دوباره به یادتان می‌آورد.

در شرکت خانوادگی، غالبا چیزی با عنوان «شروع تازه» وجود ندارد.

همچون سایر مواردِ زندگی، کار با خانواده‌ نیز دارای مزایا و معایب خاص خود است:

مزایا

• شما با افرادی همکاری می‌کنید که به آنها اعتماد دارید و برای‌تان دارای اهمیت هستند. این امر می‌تواند محیط بسیار پرورش‌دهنده‌ای به‌وجود آورد و در وجود همه‌ی اعضای خانواده اعتماد به نفس بیشتری ایجاد کند.
• ممکن است محیط کارتان دارای آرامش بیشتری باشد. برای مثال شاید چندان مهم نباشد که گاهی اوقات دیر به سرِکار برسید و یا زودتر از موعد مقرر آنجا را ترک کنید، این ممکن است در فرهنگ شرکتی سنتی که در آن «انعطاف‌پذیریِ ساعت کاری» در قراردادتان مطرح نشده است، وجود داشته باشد.
• اعضای خانواده معمولا درک می‌کنند که همه با هم هستند و برای هدفی مشترک کار می‌کنند. اگر شرایط دشوار شود، این اعضاء تمایل بیشتری برای فداکاری مالی از خود نشان می‌دهند.

معایب

• کار با اعضای خانواده ممکن است گاهی اوقات به کشمکش منجر شود. از آنجا که شما همکاران‌تان را به خوبی می‌شناسید، اندیشیدن در مورد اینکه آنها چه می‌خواهند و یا چه احساسی دارند، آسان است. این وابستگی‌های عاطفی ممکن است منجر به مشکلاتی در محیط کار شود.
• اعضای خانواده اغلب ترفیع می‌گیرند، حتی اگر برای سِمت جدید انتخاب ایده‌آلی نباشند. این امر می‌تواند منجر به مشکلات کاری و همین‌طور عصبانیت و آزردگی خاطر کارکنان غریبه‌ای شود که درخواست ارتقاء‌شان پذیرفته نشده است.
• مسائل شخصی به راحتی به محیط کار انتقال می‌یابند و شاید مسائل کاری هم به محیط خانه کشیده شوند. این مسئله می‌تواند منجر به مشکلات خانوادگی شود و شرکت و سایر کارکنانش را تحت تأثیر قرار دهد.
• از آنجا که اعضای خانواده غالبا دارای پیشینه و تربیت یکسانی هستند، خطر تفکر گروهی و مقاومت در برابر تغییر بسیار بالاست، به ویژه اگر یکی از اعضای بزرگتر خانواده مدیریت شرکت را بر عهده داشته باشد.
• ممکن است پذیرش تصمیم‌های دشواری که روی یکی از اعضای خانواده تأثیر منفی می‌گذارند یا به او بازخوردی منفی در مورد عملکردش می‌دهند، برای دیگر اعضای خانواده سخت باشد.

مسائل مربوط به اعضای غیرفامیل

اگر برای کسب‌وکاری خانوادگی کار می‌کنید و در آن میان «غریبه» هستید و به آن خانواده تعلق ندارید، موقعیت‌تان می‌تواند چالش‌برانگیز باشد.

به عنوان مثال، به مدت تقریبا پنج سال در شرکتی خانوادگی بوده‌اید، اما هرگز هیچ‌گونه بررسی عملکردی‌ نداشته‌اید. مطمئن نیستید که آیا کارتان در حال پیشرفت است و یا حتی رئیس‌تان در مورد تغییراتی که در شرکت داده‌اید، نظری دارد یا نه. خواستار مسئولیت بیشتری هستید، اما به نظر نمی‌رسد هیچ روند مناسبی برای بررسی‌ها و ترفیع‌ها وجود داشته باشد.

آیا باید فعالانه تقاضای بررسی داشته باشید یا از آنجا که شما عضوی «خارج از خانواده» هستید، این امر دخالت محسوب می‌شود؟

به عنوان کسی که از بیرون نگاه می‌کند، دانستنِ اینکه چه کاری باید انجام دهید، می‌تواند دشوار باشد. اما کار برای کسب‌وکارهای خانوادگی فراز و نشیب‌های خودش را دارد. درست مانند قضیه‌ی اعضای خانواده، در این مورد هم مزایا و معایبی وجود دارد:

مزایا

• همان‌طور که در بالا گفته شد، شرکت فامیلی می‌تواند از محیط آرام‌تری برخوردار باشد و این می‌تواند برای اعضای غیرفامیل هم خوشایند باشد. برخی از شرکت‌ها ممکن است با تمام کارکنان‌شان مانند اعضای خانواده رفتار کنند، که این امر می‌تواند محیط کارِ شخصی فوق‌العاده‌ای را فراهم سازد.
• در شرکت فامیلی، اخذ تصمیمات مهم می‌تواند آسان‌تر باشد. کسب‌وکارهای خانوادگی به جای عبور از لایه‌های متعدد بوروکراسی که در سازمان‌های بزرگتر متداول است، روال اداری کار را بسیار منعطف‌تر ساخته‌اند. اگر نیاز به تایید پروژه‌ای دارید، احتمالا سریع‌تر تصمیم‌گیری خواهد شد.
• وقتی خانواده‌ای شرکت را اداره می‌کند، معمولا تمایل به حفظ سودآوری و پایداری شرکت برای نسل‌های آتی بسیار زیاد است. اگر شما به دنبال شغلی مطمئن و امن هستید، این نوع از کسب‌وکار می‌تواند انتخاب خوبی باشد.

معایب

• در این شرکت‌ها، جدا افتادن از جمع ساده است، به ویژه اگر اعضای خانواده در خانه یا خارج از ساعات کاری به بحث درمورد کسب‌وکار یا برگزاری جلسات کاری بپردازند.
• ارتقاء ممکن است دشوار باشد، به خصوص اگر رقیب شمافردی از اعضای خانواده باشد. در اغلب موارد، وفاداری خانواده به احتمال زیاد تصمیم‌گیری را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
• اگر در تلاش برای ایجاد تغییراتی باشید که به نظرتان شیوه‌ی فعالیت شرکت را بهبود می‌بخشند، ممکن است با مقاومت اعضای خانواده روبه‌رو شوید. شاید آنها اقدامات شما را مضّر تلقی کنند و تمام تلاش‌ خود را برای حفظ سنت‌هایشان و ثابت نگه داشتن وضعیت انجام دهند.

استراتژی‌هایی برای موفقیت در کسب‌وکار خانوادگی

خواه شما عضوی خارج از این خانواده باشید و خواه بخشی از «خانواده‌ی حاکم»، در هر صورت می‌توانید چند استراتژی برای موفقیت در این محیط به کار ببرید.

اعضای خانواده

• مرزها را مشخص کنید. دستورالعملی از برترین الگوهای کاری و رفتاری تنظیم کنید و مطمئن شوید که همه‌ی اعضای خانواده‌‌ی شاغل در شرکت، رونوشتی از این دستورالعمل در اختیار دارند. به عنوان مثال، بردن کار به خانه و بحث در مورد کسب‌وکار در شب و تعطیلات آخر هفته خیلی راحت است، اما این ارتباط بین زندگی کاری و زندگی خانوادگی ممکن است منجر به استرس شود و شاید حس کنید هرگز از مرخصی کاری برخوردار نیستید. اطمینان حاصل کنید که کار در محل کار باقی بماند و زمان مشخصی را به خانه و خانواده خود اختصاص دهید.
• مدیران در هنگام تصمیم‌گیری‌های دشوار و یا صدور توبیخ برای عضو دیگری از خانواده، باید به خود و بستگان‌شان یادآوری کنند که این کار را برای مصالح بلندمدت کسب‌وکار انجام می‌دهند، چرا که در محل کار هستند و آنچه انجام می‌دهند، به هیچ‌وجه منعکس‌کننده‌ی تصور آنها از آن شخص در مقام خویشاوند، خواهر یا دختر نیست.
• نقش‌ها را هوشمندانه مشخص کنید. نقش همه‌ی افراد و اینکه چگونه در سلسله مراتب شرکت جای می‌گیرند را تعیین کنید. به عنوان مثال اگر به خاله‌ی خودتان پروژه‌ای محول می‌کنید، ممکن است او آن را نادیده بگیرد زیرا هم خواهرزاده‌ی او و هم بسیار کوچک‌تر از او هستید. این نه تنها ناامیدکننده است، بلکه ممکن است برای بهره‌وری و موفقیت شرکت بسیار مضّر باشد. شناسایی افرادی که از شما تأثیر می‌پذیرند و حرف‌شنوی دارند، می‌تواند در جلوگیری از این نوع تضادها مؤثر باشد.
• عادلانه پاداش بدهید. مشکلات اغلب زمانی به وجود می‌آیند که پاداش به صورت ناعادلانه میان اعضای خانواده و کارکنان غیرفامیل توزیع می‌شود. به عنوان مثال، اعضای خانواده ممکن است پاداش بیشتری نسبت به کارکنان خارج از فامیل دریافت کنند. به همه‌ی اعضای گروه بر اساس شایستگی‌ها و دستاوردهایشان پاداش بدهید، نه بر اساس روابط شخصی.
• عادلانه ترفیع بدهید. مطمئن شوید که کارکنان غیرفامیل برای پیشرفت، از شرایط برابری با اعضای خانواده‌تان برخوردار هستند. اگر بقیه‌ی گروه بر این باور باشند که در شرکت شما نمی‌توانند پیشرفتی داشته باشند، به احتمال زیاد آنجا را ترک خواهند کرد. مسلما شما نمی‌خواهید استعداد و دانشِ آنها را از دست بدهید.

اعضای غیرفامیل

• جانب‌داری نکنید. اگر اعضای خانواده دارای اختلاف نظر هستند، شاید از شما انتظار برود که از این طرف یا طرف دیگر حمایت کنید. اما شما بی‌طرف بمانید. به مشکلات آنها گوش بدهید، ولی خود را درگیر نکنید و سعی نکنید تا موضوع را بین آنها حل و فصل کنید. غالبا در این میان چیزی فراتر از تصور شما در جریان است. اگر موقعیت واقعا دشوار به نظر می‌رسد، بهتر است مدتی را خارج از محل شرکت بگذرانید.
• موقعیت خود را درک کنید. اگر رؤیای مدیر عاملی شرکت را در سر می‌پرورانید، پس احتمالا باید در جای دیگری دنبال کار بگردید. شانس عضو غیرفامیل برای مدیر شدن، در بهترین حالت هم اندک است. اهداف حرفه‌ای خود و محیط کارتان را مورد بررسی قرار دهید. اگر این دو هم‌راستا هستند، به احتمال زیاد شما هم راضی‌تر خواهید بود و درگیری کمتری در شغل‌تان خواهید داشت.