گزارش یک کتاب؛ ایران و ژئوپلیتیک منطقه: پیداها و ناپیداها

عنوان: ایران و ژئوپلیتیک منطقه: پیداها و ناپیداها مؤلف: محمد مسجدجامعی ناشر: انتشارات اطلاعات تاریخ چاپ: زمستان 1397 تعداد صفحات: 484 قطع و نوع جلد: رقعی (گالینگور) قیمت روی جلد: 63 هزار تومان

‏ايدئولوژي و انقلاب، 1361
تحول و ثبات در خلیج فارس، 1366
زمینه‌های تفکر سیاسی در قلمروی تشیع و تسنن، 1370
گفتگوی دینی، گفتگوی تمدنی: اسلام و مسیحیت در دوران جدید، 1379
ایران و جهان عرب: تحولات عربی و ژئوپلیتیک ایران، 1395
ژئوپلیتیک خلیج فارس: عربستان و شیخ‌نشین‌ها، 1395
از شمال آفریقا تا واتیکان: خاطرات دوران سفارت محمد مسجدجامعی، 1396
مسیحیان و روزگار جدید: فرهنگ، سیاست و دیپلماسی، 1396

پیشگفتار کتاب:
نوشتار ذیل، چکیده پیشگفتاری است که ایشان خود بر کتاب جدیدشان نگاشته‌اند:
ساختار اجتماعی در بسیاری از مناطق عرب‌نشین خاورمیانه، قبیله‌ای است. فهم آنها از مسائل دو و چند جانبه، بیش از آنکه بر اساس قواعد علمی و محاسبات سیاسی باشد، ناشی از احساسات دفعی و خاطرات و ذهنیات تاریخی و عصبانیت‌های موردی است. متأسفانه ثروت نفتی به این جریان دامن زده است.
این سخن در آنجا که به ایران مربوط می‌شود، به مراتب صحیح‌تر است؛ هرچند که این رویکرد آنها، حتی در آنجا نیز که به سیاست بین‌عربی‌شان راجع می‌شود، کاملاً صحیح است. آنها به ناگهان با یکدیگر صمیمی می‌شوند و یکدیگر را در آغوش می‌گیرند و با گرم‌ترین و دوستانه‌ترین تعابیر صحبت می‌کنند، امّا به فاصله کمی داستان معکوس می‌شود و با غیرِقابل‌قبول‌ترین و بلکه زشت‌ترین تعابیر از یکدیگر نام می‌برند و حتی به جنگ، اعم از تبلیغاتی و اقتصادی و نظامی، با یکدیگر برمی‌خیزند.
در بسیاری از موارد آنها گفته و می‌گویند که ایران مشکل بزرگ منطقه ما است، امّا حوادث سال‌های اخیر به خوبی نشان داد که بخش مهمی از مشکلات از خود آنها است. مطمئناً در این میان، سیاست‌های بیگانگان را نقشی است؛ امّا آن سیاست‌ها با توجه به واقعیت‌های منطقه‌ای شکل می‌گیرد.
کشورهای این منطقه ایران را در «عمق» تاریخی و فرهنگی و مذهبی‌اش می‌بینند، البته نه آن‌گونه که واقعیت دارد. احتمالاً این یکی از استثنائی‌ترین موارد در جهان کنونی است که سیاست‌‌سازی در موردِ یک کشور نه با توجه به واقعیت‌های موجود، که عمدتاً با توجه به تاریخ، مذهب و خاطرات تاریخی نسبت به او، ساخته و پرداخته می‌شود.
بسیار امیدوار است که این کتاب بتواند بخشی از پیچیدگی‌ها و واقعیت‌های «پیدا» و به ویژه «ناپیدای» منطقه ما را توضیح دهد. ما در این منطقه زندگی می‌کنیم و کشورهای آن همسایگان دائمی ما هستند. این جریان نه تنها نوعی منافع و مصالح مشترک را رقم می‌زند، بلکه نوعی همسرنوشتی را ایجاب و الزام می‌کند. هم ما باید به‌گونه‌ای همدلانه آنان را بشناسیم و هم آنان نیز باید چنین کنند و در این راه می‌باید به یکدیگر کمک کنیم. این در صورتی است که افکار و دغدغه‌ها و حساسیت‌هایِ متقابل را دریابیم. مشکل بزرگ، حاکمیت مطلق تعارف و مجامله و احیاناً خصومت و تهدید در مجموع منطقه ما است. کمتر با سعه صدر و همدلانه با یکدیگر گفتگو کرده‌ایم. بدون شک آغاز این گفتگو و فارغ از تعارفات معمولِ سنّتی، یک ضرورت است.