سپسیس؛ علائم، علت، روش درمان و پیشگیری

سپسیس نوعی بیماری بسیار خطرناک است که بر اثر واکنش بدن به عفونت رخ می‌دهد. سیستم ایمنی معمولا از شما در برابر عفونت‌ها و بیماری‌ها محافظت می‌کند، اما ممکن است به‌سبب عفونت، بیش از حد فعال شود. طبق اعلام سازمان کنترل و پیشگیری بیماری (CDC)، سالانه ۱٫۷میلیون نفر به سپسیس مبتلا می‌شوند. این بیماری می‌تواند به اندام‌ها آسیب برساند و باعث مرگ شود، بنابراین درمان سریع آن زندگی بیمار را نجات می‌دهد. اگر می‌خواهید درباره علائم، عوارض و درمان سپسیس بیشتر بدانید، به خواندن ادامه دهید.

سپسیس چیست؟

سپسیس هنگامی رخ می‌دهد که عفونت باعث پاسخ ایمنی شدید در بدن شود. وقتی دچار عفونت می‌شوید، سیستم ایمنی پروتئین‌ها و سایر ترکیبات شیمیایی را برای مبارزه با این عفونت می‌فرستد. ابتلا به سپسیس سبب اختلال این پاسخ ایمنی می‌شود و التهاب گسترده‌ای در بدن ایجاد می‌کند.

بیشتر عفونت‌هایی که باعث بروز سپسیس می‌شوند باکتریایی‌اند و معمولا در پوست، ریه و مجاری ادراری دیده می‌شوند. البته سایر عفونت‌ها از جمله کووید ۱۹، آنفولانزا و عفونت‌های قارچی نیز می‌توانند به سپسیس منجر شوند. این عارضه علائمی مانند تب، ضربان قلب تند و تنفس دشوار ایجاد می‌کند.

ممکن است سپسیس شدید به شوک سپتیک منجر شود که موقعیتی اورژانسی است. شوک سپتیک باعث افت فشار خون، ازکارافتادن اندام‌ها و آسیب گسترده به بافت می‌شود و اگر درمان نشود، ممکن است کشنده باشد. گاهی اوقات سپسیس با سپتیسمی اشتباه گرفته می‌شود، اما این دو بیماری کاملا متفاوت هستند. در ادامه تفاوت‌های این دو را شرح می‌دهیم.

تفاوت سپتی سمی و سپسیس چیست؟

با اینکه گاهی این دو کلمه به‌جای هم به کار می‌روند، سپسیس و سپتیسمی یکی نیستند. سپسیس می‌تواند یکی از عوارض خطرناک سپتیسمی باشد. به‌سبب بیماری سپسیس، تمام بدن دچار التهاب می‌شود. این التهاب می‌تواند لخته خونی ایجاد کند و مانع رسیدن اکسیژن به اندام‌های حیاتی شود و آنها را از کار بیندازد. اگر هم باعث افت فشار شود، شوک سپتیک نامیده می‌شود که می‌تواند مرگبار باشد.

سپتیسمی عفونتی خطرناک در دستگاه گردش خون است. این بیماری هنگامی رخ می‌دهد که عفونتی باکتریایی از قسمت‌های دیگر بدن مانند پوست، ریه، کلیه یا مثانه وارد خون شود. سپتیسمی خطرناک است، زیرا باکتری و سموم آن می‌توانند از خون به سرتاسر بدن برسند. اگر این عارضه درمان نشود، به سپسیس منجر می‌شود.

مراحل پیشرفت سپسیس

۱. سپسیس: عفونت وارد جریان خون می‌شود و در بدن التهاب ایجاد می‌کند.

۲. سپسیس شدید: عفونت و التهاب آن‌قدر شدیدند که عملکرد اندام‌ها را مختل می‌کنند.

۳. شوک سپتیک: عارضه‌ای شدید که بر اثر سپسیس رخ می‌دهد و باعث کاهش شدید فشار خون می‌شود و می‌تواند عارضه‌های خطرناکی ایجاد کند، از جمله:

علائم سپسیس

با مشاهده هریک از علائم سپسیس باید فوری به پزشک مراجعه کنید. هرچه سریع‌تر درمان مناسب را دریافت کنید، احتمال بهبودی شما بیشتر خواهد بود. این بیماری در مراحل مختلفش علائم متفاوتی دارد.

نشانه‌های سپسیس

هنگام ابتلا به این عارضه ممکن است با این علائم مواجه شوید:

• تب و لرز یا یکی از آنها؛
• سردرگمی و گیجی؛
• تنفس دشوار؛
• ضربان قلب تند یا فشار خون پایین؛
• درد شدید؛
• پوست عرقی و مرطوب؛
• قرمزی و التهاب اطراف زخم.

البته ممکن است این علائم با علائم بیماری‌های دیگری مانند ذات‌الریه، کرونا یا سرطان اشتباه گرفته شوند. همچنین تشخیص علائم این عارضه در نوزادان، کودکان و افرادی که در برقراری ارتباط مشکل دارند، دچار اختلال یادگیری یا زوال عقل هستند دشوار است.

علائم سپسیس شدید

سپسیس شدید با ازکارافتادن اندام‌ها همراه است و باعث بروز یک یا چند مورد از این علائم می‌شود:

• تنفس دشوار؛
• تغییر رنگ لب‌ها یا انگشتان دست‌ها و پاها به رنگ آبی؛
• لرز بر اثر کاهش دمای بدن؛
• کاهش ادرار؛
• سرگیجه؛
• تغییر وضعیت توانایی‌های ذهنی؛
• ضعف شدید؛
• کاهش پلاکت خون؛
• عملکرد غیرعادی قلب؛
• پوست سرد و رنگ‌پریده دست و پا؛
• اختلال تکلم؛
• درد و ناراحتی شدید؛
• اسهال یا تهوع یا استفراغ؛
• بیهوشی.

نشانه‌های شوک سپتیک

سپسیس می‌تواند خیلی سریع به سپسیس شدید و سپس شوک سپتیک تبدیل شود و بیشتر زندگی فرد مبتلا را تهدید کند. سپسیس شدید و شوک سپتیک علائم مشابه زیادی دارند، مثلا هر دو سبب تنفس دشوار، گیجی حاد و پوست آبی می‌شوند. یکی از نشانه‌های اصلی شوک سپتیک فشار خون بسیار پایین است.

علل ابتلا به سپسیس

هر عفونتی می‌تواند به سپسیس منجر شود، اما این عفونت‌ها بیشتر باعث بروز این عارضه می‌شوند:

• ذات‌الریه؛
• عفونت‌های شکمی؛
• عفونت کلیه؛
• مسمومیت خونی.

سالانه تعداد ابتلا به سپسیس بیشتر می‌شود. بعضی از علل این مسئله عبارت‌اند از:

• پیرشدن جمعیت: این بیماری بین سالمندان شایع‌تر است.
• افزایش مقاومت به آنتی‌بیوتیک: هنگامی اتفاق‌ می‌افتد که داروی آنتی‌بیوتیک دیگر قدرت مبارزه با باکتری را ندارد.
• افزایش بیماری‌های تضعیف‌کننده سیستم ایمنی: تعداد افراد مبتلا به بیماری‌هایی که سبب ضعف سیستم ایمنی می‌شوند افزایش یافته است.

چه افرادی در معرض ابتلا به سپسیس قرار دارند؟

با اینکه بعضی افراد بیشتر به این عارضه دچار می‌شوند، هر کسی می‌تواند به سپسیس مبتلا شود. افرادی که بیشتر در معرض این مریضی قرار دارند عبارت‌اند از:

• کودکان زیر ۱ سال؛
• افراد بالای ۶۵ سال؛
• افرادی که دچار ضعف ایمنی هستند از جمله مبتلایان به ایدز یا افرادی که برای درمان سرطان شیمی‌درمانی می‌کنند؛
• افرادی که دچار بیماری‌های مزمنی مانند دیابت یا سرطان هستند؛
• بیماران بستری در بخش مراقبت‌های ویژه؛
• افرادی که به ابزارهای تهاجمی مانند کاتتر‌های وریدی و لوله‌های تنفسی متصل هستند.

سپسیس در نوزادان

سپسیس نوزادی هنگامی اتفاق می‌افتد که نوزاد در ماه اول خود به عفونت خونی مبتلا شود. این عارضه بر اساس اینکه حین تولد یا پس از تولد ایجاد شده است دسته‌بندی می‌شود. مشخص‌کردن این مسئله به پزشک کمک می‌کند درمان مناسب را انتخاب کند. ممکن است این عارضه ۲۴ ساعت پس از تولد بروز کند.

با اینکه علائم معمولا خیلی مشخص نیستند، ممکن است شامل این موارد باشند:

• بی‌حالی؛
• خوب شیر نخوردن؛
• دمای پایین بدن؛
• آپنه (قطع‌شدن تنفس)؛
• تب؛
• رنگ‌پریدگی؛
• دست و پای سرد؛
• التهاب شکمی؛
• استفراغ؛
• اسهال؛
• تشنج؛
• لرزیدن؛
• زردی.

سپسیس نوزادی هنوز یکی از دلایل اصلی مرگ‌ومیر نوزادان است. البته با تشخیص و درمان به‌موقع، بیشتر کودکان بهبود می‌یابند. این دسته از نوزادان بیشتر در معرض ابتلا به سپسیس قرار دارند:

• مادرشان در دوره بارداری به عفونت گروه ب استرپتوکوک‌ها مبتلا شده است؛
• نارس‌اند؛
• وزن تولد کمی دارند؛
• کیسه آب مادر بیشتر از ۲۴ ساعت پیش از زایمان پاره شده است.

سپسیس در سالمندان

معمولا سیستم ایمنی با افزایش سن ضعیف‌تر می‌شود. بنا بر تحقیقی در سال ۲۰۱۷، حدود ۴۰ تا ۵۰درصد همه عفونت‌های باکتریایی در سالمندان رخ می‌دهند که می‌توانند به سپسیس منجر شوند. طبق آمار، افراد بالای ۶۵ سال ۱۳ برابر بیشتر از سایر افراد به‌دلیل ابتلا به سپسیس در بیمارستان بستری می‌شوند. البته سن تنها عاملی نیست که سالمندان را در معرض خطر بیشتر قرار می‌دهد. این افراد بیشتر به بیماری‌های مزمنی مانند دیابت، بیماری کلیوی، سرطان یا فشار خون بالا مبتلا می‌شوند.

سایر عواملی که بیماران سالمند را بیشتر در معرض این عارضه قرار می‌دهند، افزایش استفاده از داروها، سوء ‌تغذیه و برهم‌خوردن تعادل میکروب‌های روده هستند. این افراد ممکن است بر اثر عفونت‌های شایع مانند ذات‌الریه یا عفونت مجاری ادراری به سپسیس دچار شوند. همچنین عفونت زخم‌های فشاری یا زخم بستر نیز می‌تواند به این عارضه منجر شود. خوب است بدانید علائمی مانند گیجی و سردرگمی در سالمندان مبتلا به زوال عقل باعث تشخیص سخت‌تر سپسیس می‌شوند.

فرد سالمند پس از بهبودی، بیشتر در معرض ابتلا به این عارضه‌ها خواهد بود:

• تکرار عفونت؛
• درد و کوفتگی مزمن؛
• اختلال استرس پس از سانحه؛
• آسیب به اندام‌ها.

تشخیص سپسیس

اگر به علائم سپسیس دچارید، پزشک برای تشخیص این عارضه و شدت عفونت آزمایش‌هایی انجام می‌دهد که مهم‌ترینشان آزمایش خون است. خون شما برای تشخیص این موارد بررسی می‌شود:

• عفونت؛
• مشکلات انعقادی؛
• عملکرد غیرعادی کبد یا کلیه؛
• کاهش سطح اکسیژن؛
• عدم تعادل الکترولیتی که بر میزان آب بدن و اسیدی‌بودن خون اثر می‌گذارد.

بسته به علائم شما و نتیجه آزمایش خون، پزشک ممکن است این آزمایش‌ها را نیز تجویز کند:

• آزمایش ادرار برای بررسی وجود باکتری در ادرار؛
• تست ترشح خون برای بررسی عفونت زخم باز؛
• تست ترشح مخاطی برای شناسایی میکروب‌هایی که باعث عفونت شده‌اند.

اگر پزشک نتواند با این آزمایش‌ها منبع عفونت را مشخص کند، ممکن است این آزمایش‌های تکمیلی را پیشنهاد کند:

• عکس‌برداری اشعه ایکس از ریه‌ها؛
• سیتی اسکن برای مشاهده عفونت‌ آپاندیس و پانکراس و روده‌ها؛
• سونوگرافی برای بررسی عفونت صفرا یا تخمدان؛
• ام‌آر‌آی برای تشخیص عفونت بافت نرم.

درمان سپسیس

اگر سپسیس درمان نشود، ممکن است خیلی سریع به شوک سپتیک یا حتی مرگ منجر شود. پزشک از داروهای مختلفی برای درمان این عارضه استفاده می‌کند، از جمله:

• آنتی‌بیوتیک وریدی برای مبارزه با عفونت؛
• دارو برای افزایش فشار خون؛
• انسولین برای تنظیم قند خون؛
• کورتیکواستروئید برای کاهش التهاب؛
• مسکن برای کاهش درد.

هنگام بروز سپسیس شدید، ممکن است حجم زیادی از مایعات وریدی به فرد تزریق شود و دستگاه اکسیژن برای تنفس استفاده شود. همچنین اگر کلیه‌ها دچار اختلال شوند، ممکن است به دیالیز نیاز باشد. کلیه‌ها مواد دفعی مضر، نمک و آب اضافی را از خون دفع می‌کنند. دستگاه دیالیز هم همین کارها را انجام می‌دهد. ممکن است گاهی برای برداشتن علت عفونت به جراحی نیاز باشد. این جراحی می‌تواند شامل برداشتن بافت عفونی یا تخلیه آبسه چرکی باشد.

درمان سالمندان با توجه به ضعف‌های آنها، تفاوت‌هایی دارد. طبق تحقیقی در سال ۲۰۱۶، سالمندان ممکن است به آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهایی که فشار خون را افزایش می‌دهند حساس‌تر باشند. همچنین در بخش مراقبت‌های ویژه، سالمندان بیشتر دچار هذیان‌گویی می‌شوند و باید مدام برای سپسیس غربالگری شوند.

پیشگیری از سپسیس

می‌توانید خطر ابتلا به سپسیس را با پیشگیری از انتقال عفونت کاهش دهید. این کار از زمان بروز کرونا اهمیت بیشتری پیدا کرده است. عفونت‌های شدید کرونا نیز علائمی شبیه سپسیس دارند. علاوه‌ بر این، ابتلا به کرونا خطر ابتلا به عفونت‌های دیگر را نیز بیشتر می‌کند. طبق تحقیقی در سال ۲۰۲۱، ۱۷درصد بیمارانی که به‌علت ابتلا به کووید ۱۹ در بخش مراقبت‌های ویژه بستری شدند، عفونت‌های دیگری نیز داشتند.

با این اقدامات می‌توانید از ابتلا به کرونا و سایر بیماری‌های عفونی پیشگیری کنید:

• واکسن‌های موردنیاز را به‌موقع دریافت کنید. واکسن کرونا، واکسن آنفولانزا، ذات‌الریه و سایر عفونت‌های شایع را دریافت کنید.
• فاصله خود را از افراد خارج از خانه حفظ کنید. از سفرها و فعالیت‌های غیرضروری خودداری کنید و از افرادی که نمی‌شناسید ۲ متر فاصله بگیرید.
• ماسک بزنید. ماسک از شما و دیگران در برابر عفونت‌های تنفسی محافظت می‌کند. خوب است در مکان‌های سرپوشیده عمومی مانند سینما و فروشگاه‌ ماسک بزنید.
• بهداشت را رعایت کنید. به‌خوبی از زخم‌های خود مراقبت کنید، دست‌هایتان را بشویید و مرتب به حمام بروید.
• اگر علائم عفونت را داشتید سریع به پزشک مراجعه کنید. هرچقدر سریع‌تر درمان بیماری را دریافت کنید، احتمال بهبودی شما بیشتر خواهد بود.

سخن پایانی

سپسیس می‌تواند زندگی فرد مبتلا را به خطر بیندازد و یکی از مهم‌ترین قدم‌های درمان آن، تشخیص به‌موقعش است. این عارضه پس از عفونت رخ می‌دهد و شامل پاسخ ایمنی شدید بدن و ایجاد التهاب است. باید در نظر داشته باشید که سپسیس واگیردار نیست، اما عفونتی که باعثش شده است می‌تواند به دیگران منتقل شود. خوب است با رعایت نکات بهداشتی از خود و گروه‌های آسیب‌پذیر محافظت کنید و با دیدن هریک از علائم این بیماری، بلافاصله از پزشک کمک بخواهید.