برنج سیاه؛ انواع، فواید و روش پخت آن

یکی از نادرترین انواع برنج، برنج سیاه است. اگرچه این نوع برنج ظاهر خوب و خوشایندی ندارد، پر از آنتی‌اکسیدان و بسیار مفید است. اگر می‌خواهید درباره این برنج بیشتر بدانید، تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.

برنج سیاه چیست؟

برنج سیاه که به برنج بنفش یا ممنوعه هم معروف است، یکی از ۲۰ نوع برنج گونه اوریزا ساتیوا ال (Oryza sativa L) است. این برنج سرشار از رنگدانه آنتوسیانین است. آنتوسیانین همان رنگدانه آنتی‌اکسیدانی است که موجب رنگ تیره بادمجان و تمشک می‌شود.

برنج سیاه تقریبا همیشه به‌صورت غلات کامل فروخته می‌شود و بیرونی‌ترین لایه سبوس آن دست‌نخورده باقی می‌ماند. از این نظر برنج سیاه را می‌توان نوعی برنج قهوه‌ای یا تصفیه‌نشده دانست.

برنج سیاه وقتی خام است، کاملا سیاه دیده می‌شود اما وقتی در آب خیسانده یا پخته شود، به رنگ بنفش درمی‌آید که نتیجه مخلوط‌شدن سبوس سیاه با اندوسپرم (درون‌دانه) است. در ضمن نباید برنج سیاه را با برنج وحشی که نوعی غلات از جنس زیزانیا (Zizania) است اشتباه بگیرید.

چرا برنج سیاه برنج ممنوعه هم نامیده می‌شود؟

این برنج به برنج ممنوعه هم معروف است، زیرا برنج سیاه در چین باستان نادر و مخصوص اشراف بود. البته هنوز هم به‌دلیل کشت کم این نوع برنج (۱۰درصد برنج‌های دیگر)،‌ برنج سیاه کمیاب‌تر از سایر برنج‌هاست. این واقعیت که صدها سال است از این نوع برنج در طب سنتی چین استفاده می‌شود، این برنج را خاص می‌کند، حتی اگر دیگر مخصوص اشراف نباشد.

کشت برنج سیاه در ایران هم محدود است.

برنج سیاه چه مزه‌ای دارد؟

طعم برنج سیاه به نوع آن بستگی دارد، اما از آنجایی‌ که سبوس‌دار است، مزه آن کمی مثل برنج قهوه‌ای است. البته برنج سیاه چینی طعم ملایمی مثل میوه‌های شیرین دارد.

ارزش غذایی برنج سیاه

در هر نصف فنجان برنج سیاه پخته‌شده، این مواد مغذی وجود دارد:

انواع برنج سیاه

۱. برنج سیاه چسبناک

این نوع برنج دانه‌بلند است و اغلب با برنج چسبناک سفید مخلوط و با بخار دم می‌شود و در خیلی از دسرهای تایلندی کاربرد دارد.

۲. برنج سیاه ژاپونیکا

برنج سیاه ژاپونیکا (Japonica) ترکیب ۲۵درصد برنج ژاپونیکای دانه‌کوتاه سیاه و ۷۵درصد برنج قرمز دانه‌متوسط است که معمولا در کالیفرنیا تولید می‌شود. این نوع برنج برای تهیه سالاد ایدئال است.

۳. برنج سیاه چینی

این نوع برنج در ژجیانگ واقع در شمال چین تولید و به‌صورت پوره مصرف می‌شود. بافت این نوع برنج محکم است و همچنین چسبندگی ندارد و سریع‌تر از برنج قهوه‌ای آماده می‌شود.

فواید برنج سیاه چیست؟

برنج سیاه فواید متعددی برای سلامتی دارد. آنتی‌اکسیدان آنتوسیانین موجود در این برنج از سلول‌های بدن در برابر آسیب محافظت می‌کند. همچنین این رنگدانه از التهاب بدن و احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی می‌کاهد. برنج سیاه بیشتر از برنج‌ سفید فیبر، آهن و پروتئین دارد و ویتامین E آن هم برای سلامت چشم‌ها، پوست و سیستم ایمنی بدن مفید است.

۱. بهبود سلامت چشم

برنج سیاه علاوه‌بر آنتوسیانین، حاوی مقادیر زیادی کارتنوئید‌های لوتئین و زآگزانتین است که برای تقویت چشم‌ها مفیدند. این آنتی‌اکسیدان‌ها از سلول‌های چشم‌ها محافظت می‌کنند و از اثرات مخرب اشعه فرابنفش می‌کاهند.

۲. مهار دیابت

فلاونوئیدهایی چون آنتوسیانین قند خون و درنتیجه دیابت را مهار می‌کنند. گیامغذی‌ها حساسیت بدن به انسولین را بهبود می‌بخشند و بدن بهتر می‌تواند از گلوکزِ در دسترس استفاده کند. همچنین این گیامغذی‌ها با کاهش هضم قند در روده کوچک، از مقدار قند خون می‌کاهند.

برنج سیاه مانند برنج‌های سبوس‌دار دیگر شاخص گلیسمی پایینی دارد. در ضمن این نوع برنج در مقایسه با کربوهیدرات‌های دیگر منبع انرژی پایدارتری است.

۳. سرشار از مواد مغذی

برنج سیاه مملو از اسید‌های آمینه، اسیدهای چرب، آنتی‌اکسیدان‌، فلاونوئید، آنتوسیانین و دیگر ترکیبات فنولیک است. برنج سیاه ۱۸ نوع اسیدآمینه دارد که برای عملکردهای بدن از جمله ترمیم بافت‌ پوست و دیگر بافت‌های بدن مفیدند. در ضمن این برنج انرژی بدن را افزایش می‌دهد و در عین حال موجب بهبودی هضم می‌شود.

برخی از مواد مغذی موجود در برنج سیاه عبارت‌اند از:

• ویتامین E؛
• ریبوفلاوین (B2)؛
• نیاسین (B3)،؛
• بتاکاروتن؛
• لوتئین؛
• زآگزانتین؛
• کلسیم؛
• کروم؛
• فسفر؛
• آهن؛
• منگنز؛
• پتاسیم؛
• روی؛
• مس؛
• منیزیم.

مضرات برنج سیاه چیست؟

برنج سیاه مانند هر برنج دیگری آرسنیک موجود در خاک را به خود جذب می‌کند. برای کاهش مصرف آرسنیک، برنج را قبل از پخت کاملا بشویید.

روش‌های پخت برنج سیاه

بهترین طرز پخت برنج سیاه با توجه به نوع آن تعیین می‌شود. مثلا برنج سیاه چسبنده را باید بخارپز کرد. اما انواع دیگر این برنج را می‌توان ابتدا در آب خیس کرد و آنها را مانند برنج قهوه‌ای آبکش کرد و پخت. در ادامه، ۳ روش پخت را معرفی کرده‌ایم.

۱. پخت برنج با پلوپز برقی

برای پخت برنج سیاه در پلوپز برقی باید تنظیمات مربوط به پخت برنج قهوه‌‌ای دستگاه را انتخاب کنید.

۲. روش کته

در این روش باید برنج را در قابلمه‌ای بریزید و به‌ازای هر فنجان برنج، ۲ فنجان آب به آن بیفزایید و قابلمه را روی اجاق با حرارت متوسط بگذارید و صبر کنید تا آب قابلمه کشیده شود. سپس دمی قابلمه را گذاشته و برنج را به‌مدت ۳۰ تا ۶۰ دقیقه دم کنید.

۳. روش آبکش

برنج را درون قابلمه‌ای پر از آب و نمک (۶ فنجان آب به‌ازای هر فنجان برنج) بریزید و روی حرارت بگذارید تا آب به جوش آید. وقتی مغز برنج کمی نرم شد، برنج را آبکشی کنید و دوباره آن را داخل قابلمه بریزید و دمی بگذارید و به‌مدت ۳۰ تا ۶۰ دقیقه برنج را دم کنید.

چند ایده عالی برای تهیه برنج سیاه

1. برنج سیاه همراه با غلات بدون گلوتن، سیب‌زمینی شیرین و گشنیز تازه.
2. فرنی برنج سیاه در کنار پوره انواع توت‌ها (برای صبحانه).
3. فرنی برنج سیاه همراه با شیر نارگیل و انبه تازه.
4. برنج سیاه با کدوحلوایی و سالاد پیازچه.
5. مخلوطی از برنج سیاه و سفید سرخ‌شده.
6. برنج سیاه بدون گلوتن همراه با بستنی نارگیلی. (مخصوص افرادی که عاشق ماجراجویی غذایی هستند!)
7. کیک برنجی چینی با برنج سیاه.
8. سوپ مرغ همراه با برنج سیاه.

برنج سیاه از کجا بخرم؟

برنج سیاه در بازار ایران بسیار کم است و به‌راحتی پیدا نمی‌شود. می‌توانید در فروشگاه‌های مواد غذایی سالم آنلاین این نوع برنج را جست‌وجو کنید. با جست‌وجویی ساده در اینترنت می‌توانید مراکز فروش و قیمت برنج سیاه را بیابید. البته حتما دقت کنید که چه نوع برنجی برایتان می‌فرستند.

کلام آخر

وقتی برنج سیاه پخته می‌شود، بافتی نرم‌‌تر از هر نوع برنج دیگر پیدا می‌کند. البته ممکن است بیشتر مردم ما برنج سفید را بیش از هر نوع برنج دیگری دوست داشته باشند، اما مواد مغذی برنج سیاه بسیار بیشتر است. اگر تاکنون این نوع برنج را استفاده نکرده‌اید، آن را امتحان کنید و بعد از تجربه‌تان به ما بگویید.